આજે વિશ્વનું ધ્યાન ગાઝા અને યુક્રેનના સંઘર્ષો પર કેન્દ્રિત છે, આવામાં દુનિયાની સામે જળવાયુ પરિવર્તનના પડકારની સામેના જંગની અનિવાર્યતા વિસરાઈ ગઈ હોવાની ચિંતાજનક સ્થિતિ ઉદ્ભવી રહી છે. પૃથ્વીના તાપમાનમાં અસામાન્ય વધારો થશે એવી વ્યક્ત થઈ રહેલી ભીતિ હવે અસહ્ય ગરમીના આંકડાથી સાચી ઠરી છે. જળવાયુ પરિવર્તનનાં જોખમો સામે આવ્યાં છે, ત્યારે વિકસિત દેશો જવાબદારીથી છટકવાના નકારાત્મક વલણને લીધે આ સંકટ સામેની સજ્જતા અંગે સવાલ ઊભા થઈ રહ્યા છે.
ક્લાયમેટ ચૅન્જ અંગે થયેલા પેરિસ કરારમાં દુનિયાનાં તાપમાનમાં દોઢ ડિગ્રી જેટલો ઘટાડો કરવાનો સંકલ્પ જાણે વિસરાઈ ગયો હોય તેવો તાલ સર્જાયો છે. આ વિકટ પરિસ્થિતિ માટે વિકસિત દેશોના નિરુત્સાહી વલણને જવાબદાર ગણી શકાય. ભારતમાં પણ ઉનાળામાં દર વર્ષે હિટવૅવના દિવસોની સંખ્યા વધતી જોવા મળી રહી છે.
આવામાં વિશ્વ બૅન્ક અને આંતરરાષ્ટ્રીય નાણાં ભંડોળ (આઈએમએફ) દ્વારા જળવાયુ ભંડોળના મુદ્દે સુસ્ત પ્રગતિને લઈને ચિંતા વ્યક્ત કરાઈ છે. આ બન્ને નાણાકીય સંગઠનની વાર્ષિક બેઠકમાં જળવાયુ પરિવર્તન સામે લડવા માટે અબજો ડૉલરનું ભંડોળ એકઠું કરવાની કોઈ નક્કર યોજના ઘડી શકાઈ નથી.
ઉલ્લેખનીય છે કે આ વર્ષે અઝરબૈઝાનમાં સંયુક્ત રાષ્ટ્રનું જળવાયુ સંમેલન (સીઓપી) યોજાવાનું છે. આ સંમેલનમાં વિશ્વમાં પ્રદૂષણનાં પ્રમાણને રોકવા માટેનાં સામૂહિક લક્ષ્ય અને નવાં જળવાયુ આર્થિક લક્ષ્ય પર ચર્ચા કરાશે. આમ તો દુનિયાના ખમતીધર દેશો પાસેથી અપેક્ષા કરાતી રહી છે કે 2020થી તેઓ દર વર્ષે 100 અબજ ડૉલરનું ભંડોળ જળવાયુ પરિવર્તનની અસરોને ખાળવા ફાળવશે.
પણ વિશ્વભરમાં આર્થિક તંગીની સ્થિતિને લીધે વિકસિત અને વિકસતા દેશોની આર્થિક પ્રાથમિક્તાઓ બદલાઈ ગઈ છે. આઈએમએફનાં અધ્યક્ષા ક્સ્ટાલિના જ્યોજિવાના જણાવ્યા મુજબ 2020થી વૈશ્વિક અર્થતંત્રે 3300 અબજ ડૉલર ગુમાવ્યા છે. ગરીબ દેશોની હાલત વધુ કફોડી બની છે. તેમનાં બજેટનો 14 ટકા હિસ્સો ધિરાણ ચૂકવવામાં ચાલ્યો જાય છે. આ ઓછું હોય તેમ વ્યાજના દર વધતાં ભારણ વધી રહ્યંy છે.
વિકસિત દેશો યોગદાન આપવામાં ગલ્લાંતલ્લાં કરી રહ્યા છે, એ સ્પષ્ટ છે, સૌથી વધુ આનાકાની અમેરિકા તરફથી થઈ રહી છે. આવા નિરાશાજનક સંકેતો વચ્ચે મોસમનો વિકરાળ બનતો મિજાજ વધુ ચિંતાજનક બની રહ્યો છે.
દુનિયાભરમાં જળવાયુ પરિવર્તન અંગેની આશંકાઓ અને સંકેતો હવે સાચા ઠરી રહ્યા છે. વધતી જતી ગરમીને લીધે કમોસમી વરસાદ અને વાવાઝોડાંની સાથોસાથ જંગલોમાં દવનું પ્રમાણ જોખમી રીતે વધી રહ્યંy છે. આવામાં વિકસિત દેશોએ તેમની જવાબદારી સમજીને પોતાનાં યોગદાનની વચનબદ્ધતાને વળગી રહેવું જોઈએ.
